google-site-verification=BXEvBwgLLf1nLiquuSvKhxvUxKLBypmdr_JSue2w7Js
از مباحث مطرح در حوزه اخلاق میتوان دریافت که اهمیت آموزههای اخلاقیدربکاربستنآنهاست به عبارت دیگر اخلاق تا وقتی که در سطح سخن و نظر باقی میماند نباید از آن انتظار تأثیرات فردی یا اجتماعی داشت بلکه در عرصه عمل است کهتوقعمیرودآثاربکارگیریهرنظریهاخلاقیونتایجآنملاحظه شود و از همین منظر است که موضوع اخلاق هنجاری و اخلاق کاربردی و به تبع آن اخلاق حرفهای مطرح میشود.
ازاینمنظرمیاناخلاقکاربردی و اخلاق هنجاری رابطه برقرار و اخلاقکاربردی شاخهای ازاخلاقهنجاری تلقی میشود با این توضیح کهاخـلاقهنجـاریپایهای تریناحکاماخلاقوعامترینمعیارهایخوبوبدودرستونادرستآنراارائه میکند واخلاقکاربردی به بحث درباره هنجارهـای اخلاقـی در مـوارد خـاص و کاربردیمیپردازد.۶۰
از جمله رویکردهای کاربردی به اخلاق میتوان به اخلاق حرفهای اشاره کرد، اخلاق حرفهای نوعی از اخلاق کاربردی است کهمباحثاخلاقیدرحرفههای مختلف را مورد مطالعه قرار میدهد و تلاش میکند تا مسئولیتهای اخلاقی هر حرفهوراههایحلمسائلآنرابیانکند.
امروزهاخلاقحرفهایدامنهوسیعیپیداکردهچراکهبرحسبتنوعحرف، گسترشیافتهوحوزههای مختلفشغلیوصنفیرادربرگرفتهاست، همچنیندراینزمینهدورهیافتسنتیوجدیدبوجودآمدهاست، رهیافتسنتیبهمسئولیتاخلاقیافراددرمشاغلوحرف میپردازدورهیافتجدیدکهنسبتبهاخلاقحرفهایرویکرداستراتژیکوسیستمیدارد.۶۱
باتوجهبهتوضیحاتفوق، اگراخلاقحرفهایرانوعیازاخلاقکاربردیوبهمعنایمجموعهای ازمعیارهایاخلاقیبراییکحوزهکاریبدانیماخلاقحرفهایدررسانهیکیازانواعاخلاقهای کاربردیو از جمله مهمترین آنها محسوب میشود چرا که رسانهها از جمله تأثیرگذارترینبازیگراندرعرصهفرهنگواجتماعبهشمارمیروند.
ونکتهآخراینکه، آنچهدرایناثر، ذیل عنوان «اخلاق حرفهای در رسانه از منظرقرآنکریم» موردبررسیقرارمیگیردوارائهمیشود، ازآنجهتکهمبانیاخلاقراازآموزههای آسمانی موجود در کلام وحی اخذ میکند از نوع اخلاق هنجاری وفرا طبیعت گرایانه محسوب میشود و از آن حیث که به کاربرد اخلاق در یک حوزه کاری و شغلی میپردازد از نوع اخلاق کاربردی، شاخه حرفهای به شمار میرود.
فصلاول:مقدمه
فصلدوم:چیستیاخلاقواخلاقحرفهای
معنیلغویواصطلاحیواژهاخلاق
دیدگاههایمختلفدربارهاخلاق
اخلاق حرفهای
فصلسوم:اصولکلیآموزههایاخلاقیقرآنکریم
الف - حقمحوریوعدالتگرایی
ب - نیکوکاریوشایستهکرداری
ج - داناییمحوریوخردورزی
فصلچهارم:آموزههایاخلاقحرفهایدررسانهازمنظرقرآن
فصلپنجم:جمعبندی
منبع و ارجاعات
همانطور که در فصل نخست اشاره شد در این تحقیقباهدفشناختتوصیههای اخلاقیقرآنکریم، تمامآیاتاینمنبعآسمانیموردمطالعهقرارگرفتهوآیاتیکهبهنظررسیدهدربردارندهآموزهاخلاقیبرایرسانهاستانتخاب، بابهرهگیریازترجمهها، تفاسیر، فرهنگنامهها ومتوندینیموردبررسیوتحلیلقرارگرفتهوازآنهااستنتاجاتیبدستآمدهاست، نتایجحاصلازاینفرآیند، ذیلسهعنوانکلیقابلتقسیموارائهاست، اینسهعنوانکهشایدبتوانآنهارامفاهیمواصولاساسیآموزههای اخلاقیقرآندانست، عبارتنداز:
الف - آموزههایی کهحقمحوریوعدالتگراییراموردتوصیهقرارمیدهند.
ب - آموزههایی کهنیکوکاریوشایستهکرداریراموردتوصیهقرارمیدهند.
ج - آموزههایی کهداناییمحوریوخردورزیراموردتوصیهقرارمیدهند.
دراینفصلهریکازاصولسهگانهمذکور، بهصورت جداگانه تبیینوآموزههای اخلاقی که ذیل آنها قرار میگیرد ارائه میشود:
-«... خداوندحقاست...» حج: ۶/ لقمان: ۳۰
- «بدرستیکهخداحتیذرهای ستمنمیکند...» نساء: ۴۰
-«اوستکهآسمانها وزمینرابحقآفرید...» انعام: ۷۳
-«...خدا به حق هدایت میکند...» یونس:۳۵
-«اوکسیاستکهرسولشراباهدایتوآیینحقفرستاد...» توبه:۳۳
-«خداوندکسیاستکهکتابووسیلهسنجشرابهحقنازلکرد...» شورا:۱۷
-«...بهیقینباطلنابودشدنیاست.» اسراء:۸۱
-«...خداوندحرامکردهاستگناهوستمبهناحقرا...» اعراف:۳۳
- «بدرستیکهخداوندبهعدلفرمانمیدهد...» نحل:۹۰
-«بگوپروردگارمنبهعدلفرماندادهاست...» اعراف: ۲۹
-«بدرستیکهآدمیدرخسراناست، مگرانهاکهایمانآوردندوکارهایشایستهکردندویکدیگررابهحقسفارشکردند...» العصر:۲ و۳
-«و از آنها که آفریدیم گروهی به حق هدایت میکنند و به حق اجرای عدالت میکنند.» اعراف:۱۸۱
درقرآنکریمآیاتزیادیدربارهدومفهومحقوعدلوجوددارد۶۲ کهتعدادی از آنها در سطور فوق ملاحظه میشود، براساسآیاتمذکور، خداوندحقاست، هستیرامبتنیبرحقآفریدهاست، بهحقهدایت میکند، آیینی کهفرستادهمبتنیبرحقاست، بهعدلفرمانمیدهد، بهکسیستمنمیکندوستمکردنراحرامکردهاست، همچنین از آیات فوق برداشت میشود که سعادت بشردرپیرویازحقوعدالتاست، چنانچهانسانرویکردورفتارخودرامبتنیبرحقوعدلودرپرهیزازستمقراردهد، درهماهنگیوهمسوییباحقیقتحاکمبرجهانهستیبهجاودانگیمیرسدواگردرورطهباطلوتعارضباحقیقتقرارگیرددچارخسرانونابودیمیشود زیرا کهباطلفناپذیراست.
اماحقچیست؟وعدلکداماست؟حقدرلغتبهدرستوثابتیکهانکارآنروانباشدگفتهمیشود۶۳ ودرباره معنای اصطلاحی آن گفته شده که اگر بر ذات چیزی اطلاق شود منظورآن است که آن ذات به خودی خود موجودی حقیقی است و مصداق حقیقی آن، ذاتباری تعالی است؛ چرا که، زوالوعدمدروی راه ندارد.۶۴
همچنینصاحبنظرانمعتقدندبهطورکلی حق، شاملهمهخیراتوآنچهانجامدادنشلازماستمیشود؛۶۵ و همه خیراتازتوحیدخداوندواطاعتاوگرفتهتاتبعیتازرسولانالهی و نیززهددردنیاورغبتدرآخرتازمصادیقآنبهحسابمیآید.۶۶
درباره اهمیت مفهوم حقگفتهشدهاستهرقدرهرعملمشتملبرحقباشدبههماناندازهاعتباروارزشداردودارای ثقل است، درقیامتنیزاعمالبا «حق» سنجیده میشود و وزن هر عملی به مقدارحقی است که در آن است.۶۷
و «عدل» در لغت به معناى «میانهروى» واجتنابازافراطوتفریطاست.۶۸درباره جایگاه عدل وعدالتدرکلاموحیگفتهشدهاستعدلآنجا که به توحید یا معاد مربوط میشودنوعی «جهانبینی» استکهبهنگرشانسانبههستیوآفرینششکلخاصیمیدهد، آنجا که به نبوت و تشریع و قانون مربوط میشود یک «مقیاس» و «معیار» قانونشناسیاست، آنجا که به امامت و رهبری مربوط میشود یک «شایستگی» است، آنجاکهپایاخلاقبهمیانمیآیدآرمانیانسانیاستو آنجا که به اجتماع کشیده میشود یک «مسئوولیت» است.۶۹
درزمینهاهمیتعدالتاجتماعیازمنظرقرآنکریمنیزهمینبسکهدراینکتابآسمانی، عدالتاجتماعییکیازهدفهایبعثتانبیاءبرشمردهشدهاست.۷۰
همچنین، عدل از دیدگاه حضرت علی (ع) جوهرایمان، بالاترینموهبتوبهترینفضایل، قویتریناساسوبنیانهستیوزندگی، بهترینسیستمبرایحاکمیتوفرمانرواییومفیدبهحالعموممردماست.۷۱
باتوجهبهتاکیداتفراوانونکاتاساسیومبناییکهدرآیاتقرآنو متون تفسیری و دینی درباره دو موضوع حق و عدل مشاهده میشود شاید بتوان گفت «حقمحوریوعدالتگرایی» ازمبناییترینوکلیدیترینمفاهیمکلاموحیبهشمارمیرودوبههمیندلیلدراینپژوهشبعنوانیکیازسهاصلاساسیآموزههای اخلاقیقرآندرنظرگرفتهشدهاست.